Trưng bày tài liệu “30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ”

Sáng 10/7, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ) tổ chức Trưng bày tài liệu "30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ".

BTC cũng phối hợp với Hội Việt - Mỹ, Tổ chức "Trái tim người lính", Câu lạc bộ "Mãi mãi tuổi 20", Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas (Hoa Kỳ) tổ chức trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ và các cựu chiến binh. 

Sự kiện hướng đến kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ (12/7/1995 - 12/7/2025) và kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025).

Nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố

Trưng bày khai thác nguồn tư liệu phong phú từ Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Bộ Ngoại giao Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas, các nhân chứng lịch sử, phản ánh những dấu mốc quan trọng, nỗ lực hợp tác trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục, y tế, quốc phòng... Trưng bày gồm ba phần. Phần I - chủ đề Tiến tới thiết lập quan hệ ngoại giao. Phần II - chủ đề Hợp tác và phát triển. Phần III là Vững bước vào kỷ nguyên mới.

Nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố như các văn bản liên quan đến tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ; Tuyên bố của Tổng thống Bill Clinton về việc thiết lập quan hệ bình thường với Việt Nam, công bố tại Nhà Trắng ngày 11/7/1995, hiện lưu giữ tại Lưu trữ Quốc gia Hoa Kỳ; Tuyên bố của Thủ tướng Võ Văn Kiệt ngày 12/7/1995 về quyết định bình thường hóa quan hệ của Tổng thống Bill Clinton, hiện bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III.

Ngoài ra, trưng bày còn giới thiệu một số hồ sơ, chứng tích chiến tranh lần đầu tiên được trao trả cho các cựu chiến binh, thân nhân các gia đình liệt sĩ, hiện lưu giữ tại Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ, Đại học Công nghệ Texas, Hoa Kỳ.

Nhân dịp này, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam gửi tặng 30 bức ảnh - tượng trưng cho số năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ.

Từ việc thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995, Việt Nam và Hoa Kỳ đã cùng nhau đi qua những cột mốc lịch sử: Ký kết Hiệp định Thương mại song phương năm 2000, xác lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013 và đỉnh cao là nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững vào tháng 9/2023. Điều này phản ánh sự chín muồi và lòng tin tưởng, lợi ích lâu dài, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân hai nước.

Cùng với trụ cột kinh tế ngày càng phát triển, hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh tiếp tục là ưu tiên cao của 2 nước và đạt nhiều kết quả cụ thể, với các dự án rà phá bom mìn, xử lý ô nhiễm dioxin, hoạt động tìm kiếm quân nhân mất tích. Trưng bày không chỉ tái hiện chặng đường 30 năm hình thành và phát triển quan hệ Việt - Mỹ, mà còn gửi đi thông điệp về một tương lai hợp tác ổn định, cùng hướng tới hòa bình và thịnh vượng.

Trong hành trình đó, công tác lưu trữ tài liệu đóng một vai trò thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng. Những hồ sơ, văn bản, bức thư ngoại giao, biên bản hội đàm được cẩn thận gìn giữ trong các kho lưu trữ ở cả hai quốc gia Việt Nam và Hoa Kỳ là minh chứng sắc nét cho quá trình hợp tác giữa các bên. Cơ quan lưu trữ quốc gia 2 nước thường xuyên trao đổi tài liệu, tổ chức trưng bày, xuất bản, giúp thế hệ trẻ hiểu biết hơn, hành động có trách nhiệm trong hiện tại và tương lai.

Bên cạnh đó, kho microfilm với gần 3 triệu trang chụp chữ viết, hình ảnh di vật, kỷ vật của Bộ đội miền Bắc và Quân Giải phóng miền Nam trong kháng chiến trước 1975, đang được quản lý tại Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas là nguồn thông tin, dữ liệu quý giá về các liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh hoặc mất tích trong chiến tranh. Các cơ quan của Việt Nam và Hoa Kỳ đã nỗ lực tra cứu hồ sơ tài liệu lưu trữ để tìm kiếm thông tin, kỷ vật, chứng tích chiến tranh để trao trả cho gia đình các bên. Vì vậy, hoạt động trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ là hoạt động hết sức nhân văn đồng thời thể hiện tinh thần trách nhiệm và thiện chí trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh, góp phần củng cố lòng tin, tăng cường sự hiểu biết và gắn kết giữa nhân dân hai nước.

Hồ sơ chứng tích được mang về từ "nửa kia trái đất"

Nhân dịp này, Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas trao tặng cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III hơn 200 bộ hồ sơ, dữ liệu chứng tích chiến tranh để quản lý và tiếp tục trao trả cho các gia đình. Năm 2025, Tổ chức "Trái tim người lính Việt Nam" đã tiến hành biên soạn và giới thiệu tóm tắt gần 50 hồ sơ chứng tích chiến tranh lên mạng xã hội, sau đó, các nhóm tình nguyện viên của Câu lạc bộ "Mãi mãi tuổi 20" và "Kỷ vật kháng chiến" ở nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước, theo những thông tin và địa chỉ hiếm hoi có trong hồ sơ đã đến từng thôn xóm của các xã, phường, để trực tiếp tìm kiếm và xác minh… Kết quả, chỉ sau gần 2 tháng nỗ lực thực hiện, đã tìm được thân nhân của 22 liệt sĩ và một số cựu chiến binh còn sống liên quan đến các hồ sơ chứng tích nêu trên.

Chia sẻ, đến với sự kiện hôm nay, chúng ta không chỉ cùng nhau nhìn lại chặng đường 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ, mà còn chứng kiến một khoảnh khắc đầy xúc động và nhân văn, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Cao Huy cho biết, đây là một trong những hoạt động mang lại ý nghĩa hết sức sâu sắc, làm củng cố mối quan hệ hợp tác, phát triển, mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Từ việc thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995, hai nước đã cùng nhau đi qua những cột mốc lịch sử quan trọng: Ký kết Hiệp định thương mại song phương năm 2000, xác lập quan hệ đối tác toàn diện năm 2013, và đỉnh cao là nâng cấp quan hệ lên đối tác Chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững vào tháng 9/2023. Đây là một thành quả tất yếu, phản ánh sự chín muồi và lòng tin tưởng, lợi ích lâu dài, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân hai nước.

Sự kiện trưng bày tài liệu "30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ" và trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh hôm nay, một lần nữa thể hiện sự hợp tác giữa các cơ quan của hai quốc gia. Thứ trưởng Cao Huy ghi nhận và đánh giá cao Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước đã chỉ đạo các đơn vị thực hiện nghiêm túc Quyết định số 2194/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc "công bố tài liệu lưu trữ quốc gia phục vụ xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chủ quyền đất nước", cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung tâm Lưu trữ quốc gia III với Hội Việt - Mỹ, Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas, Tổ chức "Trái tim người lính", Câu lạc bộ "Mãi mãi tuổi 20" tổ chức sự kiện này.

Ông bày tỏ xúc động, tri ân và chia vui cùng với các gia đình liệt sĩ, các cựu chiến binh có mặt hôm nay để nhận những hồ sơ chứng tích được mang về từ "nửa kia trái đất" do các cơ quan, tổ chức của hai bên, các tình nguyện viên đã nỗ lực tìm kiếm và trao trả; tin tưởng, từ nền tảng lịch sử và sự hiểu biết lẫn nhau, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ hơn nữa, mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước, đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định và phát triển bền vững của khu vực và thế giới.

Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper cho biết, từ những "vết sẹo" của chiến tranh, chúng ta cùng nhau vượt qua quá khứ và xây dựng một tương lai dựa trên niềm tin. Những bức hình được trưng bày không chỉ là bức hình của lịch sử, mà chính là những câu chuyện mạnh mẽ, nói về sự gắn kết giữa con người, sự sẻ chia và hòa giải. Đó cũng là bằng chứng về sự hợp tác giữa hai đất nước.

"Không chỉ là nhìn lại 3 thập kỷ qua, mà đây cũng là dịp để chúng ta cùng nhau hồi tưởng, cùng nhau tái cam kết một lần nữa cùng thúc đẩy mối quan hệ này tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong tương lai", Đại sứ Marc E. Knapper nói.

Nhấn mạnh đây là một sự kiện đầy xúc động, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam chia sẻ, thông qua quan hệ hợp tác với Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas, hôm nay, các kỷ vật đã có thể trao lại cho gia đình của các cựu chiến binh Việt Nam.

"Ngày hôm nay, khi đem lại những kỉ vật cá nhân của họ cho các cựu chiến binh và thân nhân của họ chính là một trong những ví dụ đầy ý nghĩa về việc hai dân tộc chúng ta đã có thể tiến xa như thế nào. Những nỗ lực của chúng ta để xử lý những di sản của chiến tranh đã bắt đầu từ trước khi hai bên chính thức xác lập quan hệ song phương, nhưng vẫn còn tiếp tục là một ưu tiên trong hoạt động của cả hai nước", Đại sứ cho hay.

Cũng theo Đại sứ Marc E. Knapper, sự kiện hôm nay là dịp để mở rộng mối quan hệ hợp tác hơn nữa giữa các cán bộ lưu trữ hai nước.

Đón nhận hơn 200 bộ hồ sơ, dữ liệu chứng tích chiến tranh do đại diện Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas trao tặng cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Giám đốc Trần Việt Hoa cho biết sẽ cùng các cơ quan, tổ chức tìm kiếm các gia đình để tiếp tục trao trả.