Triển lãm "Nguyễn Đỗ Cung – Một huyền thoại": Gặp lại một nhân cách lớn của mỹ thuật Việt Nam

Hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925 – 2025), triển lãm "Nguyễn Đỗ Cung – Một huyền thoại" sẽ được tổ chức từ ngày 12 đến 20/8/2025 tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42 Yết Kiêu, Hà Nội. Triển lãm trưng bày gần 120 tác phẩm đặc sắc của họa sĩ – nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Đỗ Cung (1912 – 1977), do nhà sưu tập Lê Quang Tuyến dày công gìn giữ và tuyển chọn.

Dù chỉ là một phần nhỏ trong kho tàng đồ sộ của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung, những tác phẩm này vẫn đủ để phác họa nên chân dung nghệ thuật và nhân cách của một trong những huyền thoại lớn của mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX.

Một tài năng lớn, một nhân cách uyên bác

Nguyễn Đỗ Cung là một trong những sinh viên xuất sắc của Trường Mỹ thuật Đông Dương – nơi ông không chỉ tiếp thu tinh thần nghệ thuật phương Tây mà còn sớm định hình con đường đi riêng cho mỹ thuật dân tộc. Ông là người đầu tiên khởi xướng mô hình nghiên cứu mỹ thuật học thuật, đặt nền móng cho Viện Mỹ thuật và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam – những thiết chế quan trọng cho sự nghiệp bảo tồn và phát triển mỹ thuật dân tộc.

Không dừng lại ở vai trò họa sĩ, ông còn là một nhà nghiên cứu uyên bác, để lại nhiều công trình chuyên khảo có giá trị như "Khái quát nền nghệ thuật cổ của nhân dân Việt Nam", "Những di sản kiến trúc cổ Việt Nam"… Tầm nhìn kết hợp giữa tinh thần nghiên cứu và sáng tạo khiến Nguyễn Đỗ Cung trở thành một biểu tượng hiếm hoi của sự kết tinh giữa học thuật và nghệ thuật.

Các tác phẩm của Nguyễn Đỗ Cung nổi bật bởi phong cách hiện thực, đậm chất dân tộc, thể hiện chiều sâu tư tưởng và tinh thần thời đại. Từ "Chân dung Hồ Chủ tịch" (1946), "Dân quân tập bắn" (1948), cho đến "Đất nước đổi mới", "Xưởng cơ khí", hay "Cô thợ dệt", "Cửa hàng chữa xe đạp"…, ông đã khắc họa sinh động hình ảnh con người Việt Nam trong lao động, sản xuất và chiến đấu – những chủ thể trung tâm của lịch sử hiện đại Việt Nam.

Bút pháp mạnh mẽ, màu sắc tươi sáng, bố cục chặt chẽ và tinh thần nhân văn là những đặc điểm dễ nhận thấy trong tranh Nguyễn Đỗ Cung. Đặc biệt, ông là người tiên phong trong việc kết hợp các chất liệu hội họa như sơn dầu, màu nước, lụa, bột màu… để tạo nên một ngôn ngữ tạo hình giàu biểu cảm.

Hành trình nghệ thuật qua ba thời kỳ - vẽ nên tinh thần thời đại

Triển lãm lần này giới thiệu các tác phẩm trải dài trong ba giai đoạn sáng tác lớn của họa sĩ: thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám 1945, thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1945 – 1954) và thời kỳ đất nước đi vào kiến thiết, phát triển sau hòa bình.

Đáng chú ý là những sáng tác trong thời kỳ Nam tiến (1947 – 1948) – giai đoạn được xem là đỉnh cao cảm hứng của Nguyễn Đỗ Cung, với các ký họa sống động về xưởng quân giới Tam Kỳ, mặt trận An Khê, khu Năm…, thể hiện rõ nét sự hòa quyện giữa tài năng và trái tim yêu nước.

Bên cạnh các tác phẩm của thời kỳ chiến tranh, triển lãm còn giới thiệu nhiều sáng tác về đời sống công nghiệp, nông thôn, phong cảnh và chân dung hậu chiến – một minh chứng cho tầm nhìn của họa sĩ về công cuộc đổi mới và sự chuyển mình của đất nước.

Song hành cùng triển lãm, cuốn sách "Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung" dày 140 trang do Nhà xuất bản Mỹ thuật phát hành, là kết quả nghiên cứu và sưu tầm công phu của nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Hải Yến, nhà báo Đào Mai Trang, nhà sưu tập Lê Quang Tuyến và cộng sự. Tác phẩm cung cấp cái nhìn hệ thống về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đỗ Cung, đồng thời góp phần lan tỏa di sản quý giá ông để lại.

Nguyễn Đỗ Cung không chỉ là một họa sĩ xuất sắc, một nhà nghiên cứu uyên thâm, mà còn là một nhà văn hóa lớn, người đã góp phần đặt nền móng cho tư tưởng và bản sắc của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Triển lãm lần này là dịp để công chúng và giới chuyên môn tưởng nhớ, tri ân và tiếp tục đối thoại với tinh thần sáng tạo bất diệt của ông – một huyền thoại thực sự của mỹ thuật Việt.