Nhạc sĩ Trần Thanh Tùng: Cân bằng giữa việc học nhạc phương Tây và nhạc dân tộc

Nhạc sĩ Trần Thanh Tùng có đóng góp không nhỏ cho không khí sôi động của hoạt động biểu diễn nhạc thiếu nhi ở TP.HCM, trong cương vị sáng tác và là "bầu show" của các nhóm nhạc. Một thời, các nhóm nhạc do anh xây dựng biểu diễn với giọng hát trong trẻo, phong cách trẻ trung, hiện đại đã trở thành thần tượng của khán giả trẻ.

Ngoài bài hát Tiếng trống trường em được đưa vào sách Âm nhạc 1, bộ Chân trời sáng tạo, Trần Thanh Tùng còn có bài Bay đến ước mơ được đưa vào sách Âm nhạc 9, bộ Chân trời sáng tạo. Chuyên mục kỳ này của Thể thao và Văn hóa đã có cuộc trò chuyện với anh:

Viết ca từ cho tuổi teen không hề dễ

* Bài hát "Bay đến ước mơ" có phải được viết riêng cho nhóm Mắt Ngọc?

- Tôi viết bài hát này năm 2000 và đúng là viết cho nhóm Mắt Ngọc, vì thời điểm đó, tôi làm việc với nhóm nhạc này, nên hiểu điểm mạnh và yếu của các em. Nhóm Mắt Ngọc đã biểu diễn thành công bài hát này trong chương trình Nhịp cầu âm nhạc của HTV và để lại nhiều ấn tượng sâu sắc.

Sau này, Bay đến ước mơ còn được sử dụng nhiều lần trong chương trình Đường lên đỉnh Olympia của VTV. Sau đó bài hát nhanh chóng được yêu thích và lan tỏa rộng rãi trong giới trẻ, đặc biệt là tuổi học sinh - sinh viên. 

Bài hát không chỉ được trình bày trong các chương trình văn nghệ dành cho thiếu nhi mà còn được sử dụng trong nhiều hoạt động giáo dục khác và khi được đưa sách Âm nhạc 9, tôi càng vui hơn, vì những giai điệu của mình đã đồng hành cùng các em qua quãng đời tươi đẹp nhất.

* "Mỗi chúng ta dường như trẻ lại/ Thích hát ca và rong chơi hoài/ Lướt gót chân nhẹ như phím đàn/ Sáng ánh sao tim ta...". Với ca từ đẹp và giai điệu rộn ràng, vui tươi, thông điệp của ông là gì?

- Tôi muốn hối thúc các bạn tuổi teen phải tự nỗ lực, biết định hướng và trang bị mọi thứ thật vững chắc để thực hiện ước mơ của mình, tìm kiếm cho mình một tương lai tốt đẹp nhất. Thật uổng phí, nếu chúng ta để tuổi trẻ của mình trôi đi một cách "nhẹ nhàng", sau đó nuối tiếc.

Còn với những người lớn tuổi hơn, tôi sẽ rất vui nếu họ nghe bài hát này, nó sẽ nhắc họ nhớ về tuổi trẻ của mình, giúp họ có thêm năng lượng để thực hiện trọn vẹn những ước mơ bị bỏ sót trong quá khứ.

* Khi sáng tác bài hát này, ông có nghĩ đến việc làm sao để tác phẩm của mình trở thành những giai điệu thời thượng được vang lên khắp nơi?

- Viết ca từ cho tuổi teen không hề dễ. Nó phải có tính thời đại để các em dễ hiểu và dễ chấp nhận, việc đầu tư phối khi cũng phải mới mẻ và thịnh hành mới dễ thu hút các em.

Chủ đề bài hát Bay đến ước mơ đối với tôi cũng không dễ dàng, vì mục đích của tôi là nói đến một khát vọng vươn lên, sống có lý tưởng và mục tiêu rõ ràng, nhưng không cần phải quá trịnh trọng, để nó có thể được vang lên ở nhiều bối cảnh khác nhau. Tôi bất ngờ khi nó đã trở thành bài hát thịnh hành của tuổi học trò.

Nhiều thách thức khi lập các nhóm nhạc thiếu nhi

* Nhân nói về những ước mơ của tuổi trẻ, xin hỏi tình yêu âm nhạc của ông khi ấy được nhen nhuốm như thế nào và vì sao nó lại được bắt đầu từ cây vĩ cầm?

- Cây violin chính là sự lựa chọn của tôi. Lúc 10 tuổi, cha tôi hỏi: "Con muốn học đàn gì?". Tôi trả lời ngay mà không nghĩ suy gì nhiều: "Đàn nào khó nhất thì con học". Cha tôi nói tiếp: "Vậy thì violin". Thế là tôi bắt đầu với cây đàn violin và cũng từ đó tôi gắn bó với âm nhạc.

* Vì sao sau đó ông lại gắn bó với việc sáng tác cho thiếu nhi và hoạt động mạnh mẽ trong các phong trào âm nhạc thiếu nhi?

- Tôi luôn suy nghĩ đến việc giáo dục, có lẽ vì được ảnh hưởng từ cha mẹ mình, đều là giáo viên. Năm 1981, tôi về công tác tại Nhà thiếu nhi TP.HCM, phụ trách đội văn nghệ, sau đó tôi nghĩ cần phải đầu tư thêm về việc học nhạc. Năm 1989, tôi tốt nghiệp sáng tác tại Nhạc viện TP.HCM. Phối khí và phòng thu là thế mạnh của tôi, sau đó tôi bắt đầu làm quen và sáng tác các khúc thiếu nhi. 

* Thời gian công tác ở Nhà thiếu nhi TP.HCM, ông góp phần rất lớn cho sự thành công của các nhóm nhạc thiếu nhi nổi tiếng một thời. Quãng thời gian ấy có ý nghĩa với ông ra sao?

- Tôi công tác tại Nhà thiếu nhi TP.HCM - nơi giáo dục các em thông qua các hoạt động nghệ thuật, thẩm mỹ, thể dục - thể thao. Âm nhạc chính là môi trường thu hút các em đến sinh hoạt rất đông đảo. Phong trào âm nhạc thiếu nhi thành phố khi đó rất mạnh. Những em có năng khiếu tốt sẽ được giới thiệu vào các trường chuyên ngành của thành phố, như Nhạc viện TP.HCM, Trường Múa TP.HCM, Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật TP.HCM...

Khi phát hiện những nhân tố khá và nổi bật, bước đầu tiên tôi dựng cho các em đơn ca, sau đó lập nhóm nhạc để các em biển diễn để phối hợp đồng bộ hơn. Tôi đã thành lập được các nhóm Mắt Ngọc, TyMyTy và Ve Sầu… hoạt động rất tốt trong cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000 - giai đoạn mà công nghệ giải trí ở nước ta còn rất non yếu.

Tập hợp và rèn luyện lực lượng để thành lập đội hợp xướng Chim Vành Khuyên từ năm 1992, đã tham gia các liên hoan hợp xướng quốc tế tại Phúc Kiến, Quảng Châu, Thượng Hải (Trung Quốc), Vladivostok (Nga)… vào những cuối những năm 1990 và 2000. Tham gia Liên hoan Búp sen hồng từ năm 1998 đến 2016. Đó là những thành quả và những kỷ niệm đáng nhớ.

* Với cách hoạt động âm nhạc hiện nay ở TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung, theo ông việc thành lập những nhóm nhạc thiếu nhi như xưa có còn hợp thời không?

- Việc thành lập những nhóm nhạc thiếu nhi hiện nay vẫn có những thách thức và cơ hội mới. Nhưng, nói chung thời điểm nào cũng vậy, những yếu tố cần được đáp ứng là phải có những sáng tác hay, phối khí, phong cách vũ đạo, trang phục phù hợp với nhịp sống thời đại, đó là những khó khăn không nhỏ trong việc hướng dẫn vào đào tạo.

* Ông có theo dõi việc dạy môn âm nhạc trong các cấp học không? Nếu có thì nhận định chung của ông là gì?

- Tôi từng là thành viên ban giám khảo trong các liên hoan văn nghệ của thành phố từ những năm 1990, do Sở Giáo dục TP.HCM, Sở Văn hoá và Thể thao TP.HCM, Nhà thiếu nhi TP.HCM… tổ chức, nên có điều kiện theo dõi chương trình dạy nhạc trong nhà trường từ sớm. Việc giáo dục âm nhạc trong nhà trường hiện nay đang phát triển khá tốt, tuy nhiên cần phát huy thêm mảng âm nhạc truyền thống để các em có điều kiện tiếp cận với nhạc cụ dân tộc, ngoài những bài hát dân ca đã được học.

Hiện nay, rất nhiều gia đình đã quan tâm đến việc cho con học thanh nhạc và nhạc cụ, nhưng nhạc cụ phương Tây vẫn là những lựa chọn ưu tiên, trong khi đó nhạc cụ truyền thống của ta vẫn có sức hút riêng và lẽ ra chúng phải gần gũi với các em hơn. Vì vậy, nếu nhà trường và gia đình các em cân bằng được việc học nhạc phương Tây và nhạc dân tộc là điều đáng khích lệ.

* Theo ông, có nên dạy học sinh làm quen và chơi được các loại nhạc cụ ngay từ cấp tiểu học hoặc THCS không?

- Rất nên. Tôi nêu một trường hợp ví dụ, khi đến trung học, có rất nhiều em muốn tham gia cuộc thi Tiếng hát Chú ve con - một hoạt động âm nhạc rất mạnh, được diễn ra thường xuyên do Sở Giáo dục TP.HCM tổ chức - nhưng không đủ trình độ tham gia. Đa số các em tham gia phong trào này đều học nhạc từ bên ngoài nhà trường, có những em đang học trong Nhạc viện TP.HCM, Trường Múa TP.HCM... Thiết nghĩ, cần có những buổi tọa đàm về việc xây dựng và đầu tư nhiều hơn cho chương trình giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông.

* Hiện tại, công việc thường xuyên nhất của ông dành cho âm nhạc là gì?

- Sáng tác là công việc tôi phải "luyện" hàng tuần, đó cũng là niềm đam mê. Hiện nay, tôi tiếp tục xây dựng và đồng hành cùng các nhóm nhạc Nemo, Dori, Dori Kids… trong Green Art Music Academy. Tôi cũng thường xuyên có những sáng tác mới, giới thiệu trên Đài truyền hình TP.HCM.

* Cảm ơn ông!