Làm chủ AI - kiến tạo tương lai

Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) đến năm 2030 ban hành ngày 26/1/2021 hướng tới việc đưa AI trở thành lĩnh vực công nghệ quan trọng của Việt Nam. 

Cùng với đó, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực ASEAN, thế giới về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia cũng đặt mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo. Bằng nhiều quyết sách, Việt Nam đang nỗ lực hiện thực hóa những mục tiêu này.

AI - giá trị mới của hệ sinh thái số

Doanh nghiệp toàn cầu đã nhanh chóng ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực hoạt động. Năm 2023, có 55% doanh nghiệp Việt Nam sử dụng AI; năm 2024 con số này đã tăng lên 75%. Điều đó cho thấy AI không phải xu hướng tương lai mà là hiện thực kiến tạo nên những giá trị mới cho hệ sinh thái số. Đây là chia sẻ của ông Hồ Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) tại Diễn đàn cấp cao Chuyển đổi số Việt Nam - châu Á 2025 diễn ra tại Hà Nội mới đây.

Theo ông Hồ Đức Thắng, internet cần 7 năm để có 100 triệu người dùng, còn ChatGPT chỉ cần 2 tháng, minh chứng sức lan tỏa mạnh mẽ mà chưa có công nghệ nào đạt được trước đây. Trong khi các công nghệ khác như IoT, chuỗi khối (blockchain), dữ liệu lớn (big data) hay đám mây (cloud) chỉ dừng lại ở mức khái niệm thì AI đã thực sự trở thành công cụ hữu ích trong công việc hàng ngày. AI đã trở thành đồng nghiệp của nhiều cán bộ, công chức, người lao động ở Cục Chuyển đổi số quốc gia. Có những trưởng phòng đã dành khoản tiền không nhỏ trong thu nhập mỗi tháng mua tài khoản GPT Pro để được trợ lý ảo hỗ trợ xử lý khối lượng công việc khá lớn.

Thông tin về ứng dụng và phát triển sản phẩm AI, ông Vũ Anh Tú, Giám đốc Công nghệ Tập đoàn FPT cho hay, toàn bộ nhân viên FPT đều được trang bị kiến thức về AI và chuyển đổi số. Năm 2024, hơn 10.000 chứng chỉ AI được cấp bởi Nvidia (Tập đoàn công nghệ đa quốc gia của Hoa Kỳ chuyên phát triển các bộ xử lý đồ hoạ (GPU) cho cán bộ nhân viên của FPT. 

Ông Vũ Anh Tú nhận định, AI đang thay đổi cách tạo ra tri thức, vì vậy mô hình đào tạo hiện tại cần phải được làm mới. FPT đã sớm đưa AI vào giáo dục phổ thông. Từ năm 2023, chương trình AI đã được giảng dạy trong hệ thống Tiểu học. Đối với học sinh Trung học, FPT tổ chức cuộc thi lập trình AI Robot. Ở cấp Đại học, hơn 12.000 sinh viên đã được đào tạo về AI và thực hành với các công cụ để nâng cao năng suất và tư duy sáng tạo. Nhân viên FPT bắt buộc phải học ít nhất 42 giờ/năm, trong đó có ít nhất một khóa học AI.

FPT đang thử nghiệm mô hình lớp học đảo ngược. Ở đó, học sinh được hướng dẫn tư duy, tự tìm hiểu AI, cách sử dụng công cụ AI ở nhà thông qua nền tảng, đến lớp để trình bày và tranh luận - giáo viên đóng vai trò phản biện. Mô hình này sẽ được áp dụng rộng rãi trong năm học 2025 - 2026 nhằm phát triển nguồn nhân lực AI chất lượng cao ngay từ trên ghế nhà trường.

Phổ cập AI toàn dân, toàn diện

Để Việt Nam trở thành trung tâm AI, ông Hồ Đức Thắng cho biết, Chính phủ đang khẩn trương hoàn thiện Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030. Đây không chỉ là văn bản chính sách mà là lộ trình hành động cụ thể để Việt Nam không chỉ theo kịp mà còn dẫn đầu trong lĩnh vực AI, biến AI thành động lực thực sự cho sự phát triển thịnh vượng của hệ sinh thái số quốc gia".

AI sẽ được phổ cập "toàn dân", "toàn diện". "Toàn dân" là từ học sinh vùng cao đến doanh nhân ở thành phố được tiếp cận và hưởng lợi từ AI. "Toàn diện" là AI sẽ có mặt trong mọi hoạt động đời sống xã hội, từ giúp bác sĩ chẩn đoán nhanh hơn, hỗ trợ giáo viên dạy tốt hơn đến dự báo thời tiết chính xác hơn.

Chiến lược xác định nguồn nhân lực là yếu tố đặc biệt quan trọng giúp Việt Nam khai thác sức mạnh AI và hiện thực hóa mục tiêu trở thành 1 trong 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á về AI. Giáo dục AI được đề xuất đưa vào tất cả các cấp học từ tiểu học trở lên, đồng thời sẽ đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực hiện có để họ thành thạo, sử dụng hiệu quả AI. Cùng với đó, trong 5 năm tới hình thành mạng lưới khoảng 1.000 chuyên gia giỏi và khoảng 50.000 kỹ sư về AI.

Về tài chính, Chiến lược chủ trương đa dạng hóa các hình thức hỗ trợ tài chính cho cộng đồng nghiên cứu và doanh nghiệp. Bên cạnh các quỹ nhà nước phục vụ nghiên cứu phát triển, Chiến lược thiết lập hạn mức để ưu tiên đầu tư cho AI như 5% Quỹ phát triển khoa học công nghệ quốc gia, 30% Quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ cao. Đặc biệt, Chiến lược dự kiến dành khoảng 20% Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia để hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng AI.

Bộ Khoa học và Công nghệ, trực tiếp là Cục Chuyển đổi số quốc gia đề xuất tất cả các bộ, ngành, địa phương đều có kế hoạch đưa AI vào công việc. Các địa phương sẽ tập trung vào dịch vụ công trực tuyến và đô thị thông minh; các bộ, ngành ứng dụng AI theo từng lĩnh vực. Doanh nghiệp cần mạnh dạn đầu tư, nghiên cứu và ứng dụng AI, tiên phong tạo ra các sản phẩm AI "Make in Viet Nam" chinh phục thị trường trong nước và quốc tế.

Nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong phát triển khoa học công nghệ nói chung, AI nói riêng. Với kinh nghiệm triển khai các dự án công nghệ lớn, ông Nguyễn Tử Quảng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin (VINASA) cho rằng, cần có chính sách mang tầm quốc gia để thúc đẩy sự phát triển của AI, kết hợp với nỗ lực của từng doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân. Chính phủ có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc kích cầu doanh nghiệp ứng dụng sản phẩm, dịch vụ AI. Ông Nguyễn Tử Quảng đưa ra ví dụ, tại Singapore, sau khi doanh nghiệp lựa chọn một sản phẩm, dịch vụ AI để sử dụng, Nhà nước sẽ hỗ trợ 70%, doanh nghiệp trả 30%. Tỷ lệ này ở Nhật Bản là 50-50, Thái Lan là 40-60.

Ông Nguyễn Tử Quảng khẳng định, VINASA luôn là cầu nối giữa khối doanh nghiệp với Chính phủ để đề xuất các giải pháp, kiến nghị, giải quyết những nút thắt về thị trường, cơ chế, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ nói chung, AI nói riêng.