Gợi mở từ mô hình di sản liên tỉnh

17/07/2025 07:09 GMT+7 | Văn hoá

Trong niềm vui khi quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trở thành Di sản thế giới vừa qua, có một thông tin khiến nhiều người chú ý: Đây là mô hình Di sản thế giới (vật thể) ở dạng liên tỉnh thứ 2 của Việt Nam được UNESCO công nhận.

Cụ thể, diện tích gần 5.000 hecta của quần thể này gắn với một chuỗi 12 cụm, điểm di tích, được chắt lọc từ hàng trăm di tích và danh thắng từ 3 địa phương là Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng, tất cả đều nằm trên dãy núi Yên Tử ở Đông Bắc Việt Nam.

Trước cụm danh thắng Yên Tử, Việt Nam từng có Di sản thế giới đầu tiên được UNESCO công nhận ở dạng liên tỉnh vào năm 2023 là quần thể vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà.

Về bản chất, đây là việc tái công nhận danh hiệu thế giới theo hình thức mở rộng không gian của di sản - khi bản thân vịnh Hạ Long (của tỉnh Quảng Ninh) đã từng nhận danh hiệu này lần đầu tiên vào năm 1994 và duy trì trong gần 30 năm trước khi được UNESCO công nhận thêm phần không gian liền kề của Cát Bà (Hải Phòng).

Gợi mở từ mô hình di sản liên tỉnh - Ảnh 1.

Lễ cung nghinh Tôn tượng Tam Tổ Trúc Lâm từ chốn Tổ chùa Vĩnh Nghiêm lên chùa Thượng Tây Yên Tử, thuộc Khu di tích danh thắng Tây Yên Tử (tỉnh Bắc Ninh). Tây Yên Tử là nơi có hệ thống các chùa tháp, di tích cùng sự kỳ vĩ của rừng, núi liên quan đến sự hình thành thiền phái Trúc Lâm Yên Tử thời Trần. Ảnh: Thành Đạt – TTXVN

Trong khi đó, trường hợp của quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đi theo một con đường khác. Ngay từ giai đoạn đầu, với tư vấn của giới chuyên môn, hồ sơ cho di sản này đã được chuẩn bị dựa trên sự liên kết của Quảng Ninh với 2 tỉnh Hải Dương (cũ) và Bắc Giang (cũ). Các di tích, cụm di tích tại hồ sơ đều được kết nối với nhau một cách hữu cơ trong câu chuyện di sản về Phật giáo Trúc Lâm và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, cũng như trong mối quan hệ tương tác chặt chẽ với triều Trần và thiên nhiên Yên Tử.

Sự chuẩn bị bài bản, khoa học này đã giúp hồ sơ của cụm không gian Yên Tử được UNESCO vinh danh ngay ở lần đầu đệ trình. Và cũng rất thú vị: Thành công này diễn ra ngay sau thời điểm Việt Nam tiến hành đợt cải cách sáp nhập lớn về hành chính - khi mà 2 tỉnh cũ là Bắc Giang và Hải Dương đã trở thành một phần của các địa phương mới (Bắc Ninh, Hải Phòng).

Nhờ vậy, ở mức độ nhất định, di sản này càng có thêm sức hút để tạo sự lan tỏa sâu, trở thành điểm tựa tinh thần và niềm tự hào không chỉ cho cộng đồng hiện tại, mà còn cho các thế hệ sẽ gắn bó với Bắc Ninh, Hải Phòng và Quảng Ninh trong tương lai.

***

Nhìn lại, trong quá khứ, hệ thống di sản và di tích ở Việt Nam thường được xác lập trong phạm vi một tỉnh/thành phố, và mặc định trở thành niềm tự hào, cũng như giá trị đặc thù của một cộng đồng địa phương cụ thể. Nhưng thực tế luôn cho thấy: sự phát triển của lịch sử, văn hóa và tự nhiên thường vượt qua những phân định hành chính được thiết lập theo mỗi thời kỳ.

Và, khi các di sản được xác lập theo hình thức liên tỉnh, đó không chỉ đơn thuần là sự mở rộng diện tích hay gia tăng số lượng di tích, mà chính là việc định vị di sản theo đúng không gian vốn có, kết nối đầy đủ mọi chiều kích lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, để nó hiện diện đúng với tầm vóc và sức lan tỏa của mình.

Gợi mở từ mô hình di sản liên tỉnh - Ảnh 2.

Vịnh Hạ Long có 1969 hòn đảo, chủ yếu là đảo đá vôi. Ảnh: Hoàng Hiếu - TTXVN

Đáng nói, quần thể Yên Tử không phải trường hợp duy nhất có thể trở thành một Di sản thế giới ở dạng liên tỉnh. Tại các vùng đất khác, một số không gian di sản giàu tiềm năng cũng đã từng được đề xuất xây dựng hồ sơ trình UNESCO trên cơ sở kết nối giữa các địa phương. Điển hình, đó là quần thể hang Con Moong và rừng Cúc Phương, nằm trên địa bàn các tỉnh Hòa Bình cũ (nay thuộc Phú Thọ) và Ninh Bình, hoặc quần thể hồ nước ngọt Ba Bể và khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang (nay thuộc các tỉnh Thái Nguyên và Tuyên Quang).

Từ trường hợp của quần thể Yên Tử, cách tiếp cận này đang cho thấy những tiềm năng mới - nếu các tỉnh thành chủ động nhìn lại hệ thống di sản của mình trong không gian rộng mở, đồng thời tích cực tìm sự kết nối để xây dựng các hồ sơ bài bản, khoa học, đúng với những giá trị thực chất mà lịch sử và tự nhiên từng kiến tạo.

XEM THÊM CÁC TIN TỨC VĂN HÓA TẠI ĐÂY

Trí Uẩn

Tags:
Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm
90 tv soi kèo hôm nay Keonhacai1 90ph tv bong da tv Gái Xinh mitomtv mitom link