Đột phá để cất cánh: Kim chỉ nam thúc đẩy phát triển

Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, Nghị quyết 57-NQ/TW không thay thế các nghị quyết trước đây nhưng có thể xem là "Nghị quyết giải phóng tư duy khoa học", "Nghị quyết để thực hiện các Nghị quyết", "Nghị quyết của hành động" với những mục tiêu rất cụ thể, đổi mới cách nghĩ, cách làm, nhằm hiện thực hóa các chủ trương, xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lực để thúc đẩy đột phá trong phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo nền tảng phát triển mạnh mẽ đất nước trong kỷ nguyên mới.

Theo đánh giá chung của nhiều chuyên gia, trí thức người Việt và người nước ngoài, Nghị quyết 57-NQ/TW có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với giai đoạn phát triển hiện nay của Việt Nam, khi đất nước đang trong quá trình chuyển đổi mạnh mẽ để bắt kịp với xu hướng cách mạng công nghiệp lần thứ tư, hội nhập quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đăng Bằng, trường Quản lý kinh doanh Judge Business School, Đại học Cambridge (Vương quốc Anh) nêu rõ Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ phản ánh ý chí chính trị mạnh mẽ và tầm nhìn xa của Đảng và Nhà nước, mà còn là văn kiện định hướng toàn bộ những nỗ lực của đất nước trong việc đạt được những mục tiêu về khoa học kỹ thuật, biến tiến bộ khoa học kỹ thuật thành một động lực đóng góp cho sự phát triển của Việt Nam trong 20 năm tới.

Tiến sĩ Tô Đức, Kỹ sư trưởng kiến trúc hệ thống, Công ty Rakuten Symphony UK, cũng đánh giá đây là nghị quyết chiến lược và là bước đột phá, khi cam kết thu hút, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực quốc gia để đầu tư cho phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Với mục tiêu bao trùm là đưa KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, Nghị quyết 57-NQ/TW được cho là sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, đưa đất nước phát triển một cách bền vững cũng như hội nhập sâu rộng trong giai đoạn mới.

Theo Chủ tịch Hội Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản, Tiến sĩ Lê Đức Anh, Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và tài nguyên. Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam cần đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh. Nghị quyết sẽ tạo nền tảng cho chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, giúp doanh nghiệp và nền kinh tế thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tuấn Nghĩa, chuyên gia về trí tuệ nhân tạo (AI) được Hiệp hội Kỹ sư Australia phong danh hiệu Tổng công trình sư (Fellow of Engineers Australia), thành viên Hội Trí thức và Chuyên gia Việt Nam tại Australia (VASEA), nhận định, "Nghị quyết 57-NQ/TW đã đặt ra một chiến lược toàn diện để đưa Việt Nam tiến xa hơn trong kỷ nguyên số, đóng vai trò tạo động lực, định hướng và huy động nguồn lực để thực hiện các đột phá cần thiết. Trong giai đoạn hiện nay, việc thực thi hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, xây dựng nền kinh tế tri thức, vươn lên thành một quốc gia công nghệ và đổi mới sáng tạo."

Còn theo ý kiến của Giáo sư Vũ Minh Khương, Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (Singapore), việc đưa KHCN và cuộc cách mạng số trở thành lực lượng sản xuất là bài toán rất khó trong công cuộc phát triển, song sẽ có sức mạnh quyết định giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Giáo sư lưu ý "KHCN tạo ra giá trị rất lớn, không chỉ trực tiếp đối với vấn đề đổi mới sáng tạo, mà còn buộc mọi người phải suy nghĩ theo tư duy mới, đặc biệt là vấn đề quản trị quốc gia, nắm bắt xu thế thời đại, kéo theo những đổi thay cả hệ thống quản lý, quản trị và cấu trúc điều hành."

Chẳng những đưa ra một chương trình hành động cụ thể, Nghị quyết 57-NQ/TW còn thể hiện rõ quyết tâm chuyển mình của Việt Nam, khi đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á về đổi mới sáng tạo, kinh tế số chiếm tỷ trọng tối thiểu 30% GDP; nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và chỉ số phát triển chính phủ điện tử… Tầm nhìn 2045 thậm chí còn tham vọng hơn, đó là đưa Việt Nam trở thành một nước phát triển, thu nhập cao, có quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 50% GDP; là một trong các trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thế giới…

Việc đặt ra các mục tiêu, tầm nhìn cao một phần dựa trên năng lực hiện tại và tiềm năng phát triển của Việt Nam, đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu đột phá trong cách thức triển khai để KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bước vào giai đoạn phát triển nhanh, tạo tiền đề, nền tảng cho các ngành, lĩnh vực khác phát triển, cùng đóng góp tích cực vào các mục tiêu phát triển đất nước. Các chuyên gia cũng lưu ý việc hiện thực hóa những mục tiêu này chắc chắn sẽ đối mặt với không ít thách thức, từ những điểm nghẽn về thể chế ở trong nước cho đến môi trường quốc tế đầy biến động, song Việt Nam hoàn toàn có khả năng vượt qua trở ngại.

Ông Nguyễn Hồng Hải, Giám đốc Công ty Công nghệ giáo dục SKM Group (Australia), thành viên VASEA, cho rằng quyết tâm của Đảng và Chính phủ trong việc đưa Việt Nam trở thành quốc gia hàng đầu về công nghệ và đổi mới sáng tạo là rất lớn. Tuy nhiên, quyết tâm của các doanh nghiệp và nhà khoa học Việt Nam còn lớn hơn. Nếu môi trường pháp lý thực sự thông thoáng, minh bạch, ổn định, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp và nhà khoa học phát triển, các mục tiêu của Nghị quyết 57-NQ/TW là hoàn toàn khả thi, nhưng đi kèm với đó cũng có một số thách thức.

Ngoài vấn đề về thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực, ông Nguyễn Đức Minh, Tham tán, Trưởng Đại diện Khoa học và Công nghệ Việt Nam tại Nhật Bản, chỉ ra rằng, bối cảnh quốc tế đang biến động nhanh, khó lường khi các nước phát triển và mới nổi cũng đang đẩy mạnh đầu tư phát triển KHCN và chuyển đổi số, cạnh tranh bá chủ công nghệ toàn cầu diễn ra gay gắt sẽ ảnh hưởng đến việc đạt được các mục tiêu đề ra. Điều này đòi hỏi Việt Nam cần quyết tâm cao hơn, triển khai nhanh hơn, quyết liệt hơn, có cách thức giải quyết đột phá theo kịp xu hướng phát triển của thế giới và có điều chỉnh phù hợp, kịp thời với tình hình phát triển trong nước.

Nhận định mục tiêu đưa Việt Nam vươn lên nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về AI và công nghệ số trong vòng 5 năm tới là khá tham vọng và sẽ gặp không ít thách thức, song Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Huấn, chuyên ngành kỹ thuật truyền thông số tại Đại học Middlesex (Anh), Chủ tịch Hội trí thức Việt Nam tại Anh và Ireland (VIS), ủng hộ việc đặt mục tiêu cao như chính tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW, đó là chấp nhận rủi ro và đầu tư mạo hiểm trong nghiên cứu khoa học. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đồng lòng, thống nhất trong tổ chức thực hiện những mục tiêu này.

Trong khi đó, Giáo sư Vũ Minh Khương mong muốn có những mục tiêu cụ thể, thiết thực hơn nữa. Chẳng hạn như đặt mục tiêu cụ thể giảm thời gian thực hiện dịch vụ công, hay lộ trình cụ thể để lĩnh vực công nghiệp sánh ngang với các nước phát triển. Ông nhắc lại rằng để đạt được điều này, cần giao cho những người có phẩm chất, tài năng cao chịu trách nhiệm và cần giám sát kết quả thực hiện từng năm, từng 5 năm một, từ đó thấy rõ những bước tiến vượt bậc.

Có thể khẳng định Nghị quyết 57-NQ/TW là phù hợp với xu hướng toàn cầu, khi các quốc gia tiên tiến đều coi KHCN và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia là yếu tố quyết định để đạt được sự phát triển bền vững. Với những mục tiêu quan trọng, cụ thể cùng các giải pháp quyết liệt chưa từng có, đặt KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số lên vị trí tiên phong, Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ là kim chỉ nam để thúc đẩy sự phát triển, là thời cơ vàng để Việt Nam "cất cánh", khẳng định vị thế trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Còn tiếp: Bài 2 Khai phá tiềm năng